Danh họa Salvador Dalí và nghệ thuật “bẻ cong” thời gian

Nếu bạn là một fan cứng của loạt phim Money Heist đình đám trên Netflix hay là một tín đồ của nền văn hóa Latin nóng bỏng của Tây Ba Nha, thì chắc hẳn cái tên Salvador Dalí không còn quá xa lạ! Hãy cùng Bụi tìm hiểu về danh họa nổi tiếng này nhé!

Chân dung danh họa Salvador Dalí trên bìa tạp chí Bazaar

Salvador Felipe Jacinto Dalí Domènech hay Salvador Felip Jacint Dalí Domènech (11/05/1904 – 23/01/1989), thường được biết đến bằng cái tên Salvador Dalí, là một nghệ sĩ sinh ra tại Figueras, xứ Catalonia, Tây Ban Nha. Ông được coi là một trong những họa sĩ có ảnh hưởng lớn nhất ở thế kỷ XX với phong cách siêu thực, tác phẩm để đời của ông là “The Persistence of Memory” (tạm dịch: Sự dai dẳng của ký ức) – một bức họa mà bạn chắc hẳn đã từng thấy qua trong phim ảnh, sách báo hay ở bất kì đâu. Ít ai biết rằng ngoài việc là một danh họa, Salvador Dalí còn là một nhà điêu khắc, nhiếp ảnh, sản xuất phim, v.v. Ông đã đoạt giải Oscar dành cho phim hoạt hình ngắn với bộ phim hợp tác cùng Walt Disney mang tên “Destino”. Ngoài ra, ông còn được Hoàng gia Tây Ban Nha trao tặng huân chương Isabelle – một huân chương danh giá của Công giáo Isabelle dành cho người có công với Quốc gia.

Bức họa The Persistence of Memory ( tạm dịch: Sự bền bỉ của ký ức)

Tác phẩm nổi tiếng nhất của Salvador Dalí, “The Persistence of Memory” (La persistencia de la memoria), còn có những tên gọi khác như “Melting Clocks”, “The Soft Watches” hay “The Melting Watches” được hoàn thành vào tháng 8 năm 1931. Đó là một bức tranh có ý nghĩa khó nắm bắt, hình ảnh chủ đạo là bốn chiếc đồng hồ đặt nổi bật trong khung cảnh sa mạc hoang vắng. Kì lạ hơn, hình dạng của những chiếc đồng hồ này bị biến dạng như đang bị tan chảy. Trong phong cách Siêu thực, những chi tiết kì lạ lại gợi ra nhiều câu hỏi, dẫn người xem tới ý nghĩa của tác phẩm.

Như Dawn Adès  từng cho rằng: “Những chiếc đồng hồ mềm là một biểu tượng vô thức về tính tương đối của không gian và thời gian, một sự suy ngẫm siêu thực về sự sụp đổ từ những quan niệm của chúng ta về một trật tự vũ trụ cố định”. Sự giải thích này cho thấy rằng Dalí đã kết hợp sự hiểu biết của mình về thế giới từ Thuyết tương đối đặc biệt hay Lý thuyết tương đối (Special relativity) của Albert Einstein – một lý thuyết vật lý về mối quan hệ giữa không gian và thời gian vào bức tranh. Tuy nhiên khi được Ilya Prigogine – một nhà hóa học vật lý hỏi về giả thuyết trên, Dalí đã trả lời rằng những chiếc đồng hồ mềm không được lấy cảm hứng từ Lý thuyết tương đối, mà bởi nhận thức siêu thực của ông về một miếng phô mai Camembert (loại phô mai có nguồn gốc từ Pháp) tan chảy dưới ánh mặt trời. Họa sĩ đã nhấn mạnh vào lời giải thích này trong thư trả lời của ông cho Prigogine, đó cũng được coi là phản ứng của Dalí đối với lý thuyết toán học lạnh lùng của Einstein, có lẽ cũng bởi thế giới quan của một nghệ sĩ và một nhà vật lý quá đối lập nhau.

Khi nhìn vào bức họa “The Persistence of Memory”, ta có thể nhận ra một hình người ở giữa bố cục, trong hình dạng “quái vật” kì lạ (với nhiều kết cấu trên mặt của nó cùng rất nhiều sự tương phản và tông màu trong bức tranh) mà Dalí đã từng sử dụng trong một số tác phẩm đương thời để thể hiện chính bản thân ông – một hình thức trừu tượng ẩn giấu chân dung tự họa, nó cũng xuất hiện thường xuyên trong tác phẩm của ông. Sinh vật kì lạ này dường như được dựa trên một nhân vật từ phần “Thiên đường” trong tác phẩm “The Garden of Earthly Delights” (tạm dịch: Khu vườn của những niềm vui thú trần gian) của họa sĩ Hieronymus Bosch mà Dalí đã được nghiên cứu. Nó có thể gợi ý về một sinh vật “tan biến dần”, một sinh vật thường xuất hiện trong những giấc mơ mà người mơ không thể xác định chính xác hình dạng và cấu tạo của nó. Nếu quan sát kĩ ta có thể thấy rằng sinh vật này có một mắt nhắm với nhiều lông mi, cho thấy rằng nó cũng đang trong trạng thái mơ. Theo hình tượng học, bức tranh có thể đề cập đến một giấc mơ mà chính Dalí đã trải qua, và những chiếc đồng hồ có lẽ là để tượng trưng cho thời gian trôi qua như một trải nghiệm trong giấc ngủ hoặc sự dai dẳng của thời gian trong mắt người đang mơ.

Quan sát kĩ hơn, ta có thể nhận ra một vài chi tiết khác. Chiếc đồng hồ màu cam ở góc trái bên dưới của bức tranh được phủ đầy kiến. Dalí thường sử dụng kiến ​​trong tranh của mình như một biểu tượng của sự tiêu tan, tàn úa. Một loài côn trùng khác có mặt trong bức tranh là một con ruồi, nằm trên chiếc đồng hồ bên cạnh chiếc đồng hồ màu cam. Con ruồi dường như đang tạo bóng người khi mặt trời chiếu vào nó. Tác phẩm “The Persistence of Memory” sử dụng “tính chính xác của các kỹ thuật vẽ hiện thực” để mô tả hình ảnh có nhiều khả năng được tìm thấy trong giấc mơ hơn là trong ý thức khi tỉnh táo. Những tảng đá lởm chởm bên phải đại diện cho một đỉnh của bán đảo Cap de Creus (điểm cực đông của Catalonia). Nhiều bức tranh của Dalí được lấy cảm hứng từ phong cảnh cuộc sống của ông khi ở quê hương Catalonia.

Tác phẩm The Disintegration of the Persistence of Memory (tạm dịch: Sự tan rã của ký ức dai dẳng)

     Salvador Dalí đã trở lại chủ đề của bức tranh này với biến thể “The Disintegration of the Persistence of Memory” (tạm dịch: Sự tan rã của ký ức dai dẳng) vào năm 1954, cho thấy tác phẩm nổi tiếng trước đó của ông phân mảnh một cách có hệ thống thành các yếu tố cấu tạo nhỏ hơn, những khối hình chữ nhật trong biến thể mới này tiết lộ thêm hình ảnh qua các khoảng trống giữa chúng, ngụ ý về một cái gì đó bên dưới bề mặt của tác phẩm gốc.

Nguồn: Tổng hợp